उदय बहादुर चलाउने ‘दिपक’

सहयोद्धा कमरेडहरू, जनमुक्ति सेना दिवस भर्खरै सम्पन्न भएको छ । जनमुक्ति सेना नेपाली इतिहासको एक अमिट घोषणापत्र हो । यो एक महान् संकल्प हो । यो अवसरमा सम्पूर्ण कमरेडहरूमा असिम सम्झनाकासाथ लालसलाम ! स्थापनाको २४ बर्ष पूरा भएर २५ओैं बर्ष प्रवेशको यो समय हाम्रो ऐतिहासिक विगतलाई सम्झन बाध्य पार्ने निकै पेचिलो परिस्थिति बनेर तपाईं हाम्रा सामु उपस्थित छ । यसपटक धेरै कमरेडहरूले, धेरै पक्षबाट जनमुक्ति सेनाको ओैचित्यवारे वोध गरेको पाईयो । कार्यक्रमहरू पनि अलि धेरै भए । जेनजी बिद्रोह सिर्जित परिस्थिति यसको मुख्य कारक बनेको छ ।
कमरेडहरू, कायरता र षडयन्त्रले भरिएको १२ बुँदे सहमति र कथित शान्ति सम्झौतापश्चात् स्थापित दलाल पुँजीवादी व्यवस्था स्थापनाका दुई दशक चरम वेरोजगारी, भ्रष्टाचार, महंगी र लुटपाटमा बिते । यसो हुनु स्वाभाविक थियो किनकि, यो जनताको सत्ता थिएन । देश पराधिनता र परनिर्भरताको गहिरो खाल्डोमा जाकिदै गर्दा क्रान्तिकारी पंक्ति र जनताको स्तरबाट यसको प्रतिवाद विभिन्न ढंगले भईराखेकै स्थितिमा जनअसन्तुष्टिलाई ढाल बनाएर प्रतिगमनको प्रयत्न नभएको पनि होईन । यहि पृष्ठभूमिमा सिर्जित जेनजी बिद्रोह एकातिर, जनबिद्रोहको विष्फोट थियो भने अर्कोतिर, जनबिद्रोहलाई दुरूपयोग गर्न खोज्ने देशि–विदेशी षड्यन्त्रपुर्ण आगोको मुस्लो । जेनजी बिद्रोहको मुस्लोले धुमिल भएको देशको राजनीति उति सजिलै संङ्लो हुने छाँट छैन । देश हिजो भन्दा अझ नयाँ प्रतिगामि र देशघाती स्वार्थ र षड्यन्त्रको टकारवपुर्ण क्रिडास्थलमा फेरिएको छ । पार्टीहरू सिद्धान्तको कुरा होईन, मूल्य मान्यताको कुरा होईन, राष्ट्र हित र वर्ग हितको कुरा होईन ‘पपुलिजम’को पछाडि आँखा चिम्लेर कुदि राखेकाछन् । मुल्यहिन र सिद्धान्तहिन परिवेशले ‘नेता’ र ‘बौद्धिक’हरूलाई समेत यो बेला लज्जास्पद घिसारिरहेको छ ।
जानेमानेकै कुरा हो कि संसदवादी पार्टीहरू यथास्थितिकै पक्षधर हुनु नयाँ कुरा थिएन, आफुलाई खाँटी क्रान्तिकारी भन्ने केही पार्टी र व्यक्तिहरू अनि अस्तव्यस्त बिद्रोहका कमाण्डर ‘जेनजी’हरू समेत यथास्थितिको चुनावि होडमा अति बिघ्न लागिसकेपछि परिवर्तनकारी माहोल दिनानुदिन कमजोर बन्दै गईरहेको छ । यसले बिद्रोहको मूल्य चौबाटोमै अलपत्र हुने विगत नियतिलाई दोहराउने निश्चित प्रायः छ । अझ यो पनि भन्न सकिन्छ कि जुन दिनबाट जसरी प्रधानमन्त्रीको टेण्डर प्रक्रिया शुरू भयो त्यहि विन्दुबाट वास्तविक जेनजी बिद्रोह किनारा परिसक्यो । यो परिस्थिति आजका दिनसम्मको सम्पुर्ण वलिदान र आउदो पुस्ताको सुनौलो भविष्यमाथि निकै ठुलो जोखिमको पूर्वसूचक हो । कठोर, संवेदनशिल तर, संभावनायुक्त यो क्षण हाम्रो विवेक, इमानदारीता र साहसको नयाँ परीक्षा पनि हो ।
श्रमिक वर्ग तथा उत्पिडित जनताको मुक्ति, स्वतन्त्रता र राष्ट्रिय स्वाधीनता जनमुक्ति सेनाको आदर्श र अनन्त मार्गदर्शन थियो । विगत हाम्रो विजयको सबैभन्दा बलियो हतियार नै त्यहि थियो । जब त्यो आदर्शको परित्याग सर्बोच्च नेतृत्वबाट शुरू गरियो तब आन्दोलनको पराजय पनि सोहि विन्दुबाट आरम्भ भएको हो । तथापि, त्यो महान् आदर्शलाई आफ्नो वलिदानले सदा उँचो राख्ने प्रिय सहयोद्धा सहिद तथा वेपत्ता कमरेडहरू, त्यसक्रमका अनगिन्ती मोर्चाहरूमा जिउँदा सहिदको पंक्तिमा दर्ज घाईते–अपांग योद्धा कमरेडहरू उच्च सम्मानका पात्र हुनुहुन्छ !
सहयोद्धा कमरेडहरू, हाम्रा आदरणीय पुर्खाहरूले सिकाएका छन “कठिन उकालोको गन्तब्य उक्लिदै गर्दा पछाडि छोडिएको भाग बेलाबखत हेर्दै अघि बढ्नुपर्छ, ताकि गन्तव्य कति नजिक छ हेक्का रहोस् अनि थप मनोवल जागृत भएर आओस् ।” आउनुस् हाम्रो विगतलाई थोरै फर्केर हेरौं, मनोवल जागृत गरौं र भविष्यको गन्तव्य सुनिश्चित गरौं ।
(१) स–गौरव भन्नुपर्छ – महान् दस बर्षे माओवादी जनयुद्ध नेपाली समाजको ऐतिहासिक क्रान्तिकारी आँधि थियो, उत्पिडितहरूको आवाज थियो, राष्ट्रिय स्वाधीनताको अभियान थियो जसले पूरातन, रूढिग्रस्त, उत्पिडनकारी मान्यताहरू एवम् देशघाती प्रवृत्तिमाथि उत्कृष्ट हमला गरेको थियो । (२) जनयुद्धको त्यो महाअभियानलाई मातृत्व प्रदान गर्ने आदरणीय जनसमुदाय जनयुद्धको ताकतका अजस्र स्रोत मात्र होईनन् विवेक र चेतनाका अगुवा पनि हुन् । (३) यो ऐतिहासिक प्रक्रियाको सबल नेतृत्व गर्ने अगुवा पंक्ति र सहभागी योद्धाहरू सदा सम्मानित रहिरहने छन् । (४) केहि सानातिना कमिका बाबजुद २०५७ सालसम्म जनयुद्धको पहलकदमि सैद्धान्तिक र ब्यावहारिक, रणनीतिक र कार्यनीतिक सबै हिसाबले सही थियो । (५) २०५८ सालको दरवार हत्याकाण्ड नेपाली राजनीतिमा ठुलो क्रमभंगता हो । त्यो केवल तत्कालिन राजा विरेन्द्रको वंश विनाशको परिघटनामात्र नभएर नेपाली स्वाधीनतामाथिकै भिषण साम्राज्यवादी हमला, परिवर्तनकारी महान् जनयुद्ध बिरूद्धको मिहिन रणनीति थियो । त्यसबाट सिर्जित फौजि–राजनीतिक अबरोधहरू नै जनयुद्धको अन्तिम विजयका चुनौतिहरू बन्न पुगे । (६) २०६० सालमा प्रस्तावित “२१ओैं शताब्दीमा जनवादको विकास” नामक प्रस्ताव उपर्युक्त विकसित असाधारण चुनौति सामना गर्नुको साटो सम्झौताको विकल्पमा अघि सारिएको पार्टीको सैद्धान्तिक विचलनको गम्भीर मोड थियो । (७) २०६२ मंसिर ७ गते भारतको दिल्लीमा भएको तत्कालिन सात दल र माओवादीबीच सम्पन्न १२ बुँदे समझदारी जनयुद्धको रणनीति विकासको अक्षमता एवम् घुसपैठबाट सुपोषित त्यहि “२१ओै सताब्दीको जनवाद” सम्बन्धि अवधारणाको कार्यक्रमिक स्वरूप थियो । त्यो एकाधिकार पुँजीवाद सामु आत्मसमर्पण थियो । (८) अतः जनयुद्धको बुर्जुवाकरणद्वारा स्थापित लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नवओैपनिवेशिकता र नवउदारवादको संस्थागत स्वरूप थियो । परिणामतः सहमतिको मायावी बन्धनमा बाँधिएर नै जनभावनाको आधारभुत प्रतिनिधित्व गर्ने प्रथम संविधानसभा र जनमुक्ति सेनाको बिघटनमा प्रमुख नेतृत्वले लाचारपुर्ण सहिछाप लगायो । (९) प्रथम संविधानसभा र जनमुक्ति सेनाको विगठन माओवादी जनयुद्ध र त्यसका उपलब्धिहरूको नामोनिशान समाप्त पार्ने, जनयुद्धको मूल्य अपहरणको निर्णायक परिघटना थियो । (१०) यसर्थ, सत्य कुरा यो हो कि माओवादी आन्दोलन पार्टी बिभाजनको कारण कमजोर भएको होईन । बरू, आन्दोलनको सैद्धान्तिक बिचलन र भ्रष्टिकरणको परिणाम विभाजन र बिकेन्द्रिकरणको शुरू भएको हो । (११) यसका बाबजुद जनयुद्धको पराजय माओवादी आन्दोलन र समग्र देशभक्त, प्रगतिशिल र जनपक्षिय अभियानको समेत पराजय हो । (१२) माओवादी आन्दोलन र समग्र क्रान्तिकारी एवम् देशभक्ति आन्दोलनको एकता र केन्द्रीकरण आजको सर्वोच्च आवश्यकता हो । तर, त्यो अब एउटा नवीन वैचारीक संश्लेषण, नवीन प्रतिबद्धता, वर्ग संघर्ष र देशभक्ति आन्दोलनको नयाँ पहलकदमीबाट मात्र संभव छ ।
सहयोद्धा कमरेडहरू, इतिहासका कमजोरीहरूलाई विनम्रतापूर्वक स्विकार गर्नु र त्यसलाई विवेक, साहस र इमानदारीतापूर्वक सच्याउनु नै सुन्दर भविश्यको गोरेटो निर्माणको अनिवार्य शर्त हो । उदियमान पुस्तालाई त्यो हौसला हामीले प्रदान गर्नै पर्छ । हाम्रो अभियानको तीन दशक पूरा हुँदै गर्दा विश्व राजनीतिले निकै कोल्टो फेरिसकेको छ । यसलाई नजरअन्दाज गर्नु हुदैन ।
(१) पछिल्लो समयमा मानव जातीले आर्जन गरेको ज्ञान–सीप अर्थात् उत्पादनका साधनहरूमा भएको तिब्र एवम् चमत्कारिक विकासले उत्पादन सम्बन्ध र वर्गआधारलाई नयाँ बनाईदिएको छ । हाम्रो देशमा विकसित अर्धमजदुरी र अर्धकिसानी, विश्वव्यापि शारीरिक श्रमलाई बौद्धिक श्रम अझ त कृत्रिम बौद्धिकताले गरेको विस्थापन, पूँजिको व्यापक विश्वव्यापि अन्तरनिर्भरता, बहुध्रुविय शक्ति केन्द्रको विकास, कमजोर देशहरूमाथिको नांगो साम्राज्यवादी आक्रमण, राजनीतिको व्यवसायिकरण र व्यवसायको राजनीतिकरण आजको युगका महत्वपुर्ण विशेषताहरू हुन् । त्यसले प्रत्येक देशको श्रमिक वर्ग र अभिजात(टेक्नो इलाईट) वर्गबीचको टकरावलाई तिब्रता प्रदान गरिरहेको छ । यो पुरानो विश्व र नयाँ विश्वबीचको भिषण संघर्ष हो । बिद्रोह र क्रान्तिको विष्फोटक अवस्था हो । मानव जाति र सर्वहारा क्रान्ति समक्ष नयाँ चुनौति र संभावनाको यो नयाँ अवसरलाई साहसपूर्ण आत्मसात् गरौं । क्रान्तिको सञ्चालनमा अभिव्यक्त हुने परम्परावादी जडताको पिंजडा तोड्न र मार्क्सवादकै परित्याग गर्ने दक्षिणपन्थी रवरको टोपि जलाएर ध्वस्त पार्न आनाकानी नगरौं । (२) नवउदारवाद र नवउपनिवेशवादको विकाससँगै ९० को दशक यता देखि तेस्रो विश्वका सबै मुलुकहरूमा पुँजिवादी क्रान्तिद्वारा नभएर साम्राज्यवादी पूँजीसँगको सहवरणद्वारा सामन्ती उत्पादन सम्बन्ध दलाल पुँजीवादी संक्रमणमा तिब्र फेरियो । परिणामतः ती देशको राष्ट्रिय पुँजि दलाल पुँजिमा फेरियो, राष्ट्रिय पुँजीपति वर्ग दलाल पँुजिपति वर्गमा फेरियो । त्यो ऐतिहासिक हेरफेरले राष्ट्रिय पँुजिपति वर्गको देशभक्त र क्रान्तिकारी भूमिकालाई अब इतिहासको दन्त्य कथा बनाईदिएको छ । राष्ट्रिय पुँजिपति वर्गको मैत्रीपुर्ण सहकार्यमा सम्पन्न हुने नयाँ जनवादी क्रान्ति समाजवादी क्रान्तिमा समाविष्ट भएको छ । यो नविन यथार्थलाई आत्मसात गरौं । (३) विकसित मुलुकहरूमा समाजवादी क्रान्तिका दुई कार्यभारः सामुहिकताको जगमा निर्मित राजकिय पँुजिको विकास र निजि पँुजि उन्मुलनको जगमा निर्मित सार्वजनिक पँुजिको विकास अब विकासोन्मुख मुलुकमा तेस्रो कार्यभार अर्थात् ‘उत्पादनका प्रमुख साधनहरूको राष्ट्रियकरणद्वारा निर्मित राष्ट्रिय ओैद्योगिक पँुजिको विकास’ थपिन गएको छ । (४) सर्वहारा क्रान्तिको राजनीतिक परिस्थितिमा भएको विकासले स्वभावतः सैन्य रणनीतिमा समेत बदलावको आधार तयार गरेको छ । अतः प्रत्येक देशमा दीर्घकालीन जनयुद्ध र अल्पकालिन जनयुद्ध(जसलाई अल्पकालिन सशस्त्र बिद्रोह भन्ने गरिन्छ)को परिपुरक परिचालन तथा उत्पिडित देशहरूमा राष्ट्रिय मुक्ति युद्धको समेत अन्तरघुलन सर्वहारा क्रान्तिको आम रणनीति बन्न पुगेको छ । (५) सैनिक र प्राविधिक ताकतको आडमा सिमित मानिसहरूको हातमा सम्पत्तिको थुप्रो लगाएर बाँकि अरबौं मानिसहरूलाई गाँस, बास, कपास, शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीबाट वञ्चित गराईरहेको नवउदारवादी पुँजिवादले आफ्नो असफलतामाथि पर्दा लगाउन क्षेत्रिय युद्ध, छद्दम युद्ध, जातिय तथा धार्मिक युद्ध, व्यापार युद्ध ईत्यादिको जतिसुकै ताण्डव मच्चाए पनि धनी र गरीबबीच बढाउदै गईरहेको खाडल पुजिवादको गहिरो चिहान हो र वेरोजगार श्रमिक जनता(विशेषतः युवाहरू) त्यसका मलामी हुन् । (६) आजको विश्वको मुख्य विशेषता विश्वव्यापी अन्तरनिर्भरता हो । यसले प्रत्येक देशका अन्तरबिरोधहरूलाई विश्वव्यापि बनाएको छ भने विश्वका अन्तरबिरोधहरू हरेक देशका अन्तरबिरोध बन्न पुगेका छन् । सारभूतरूपले ति नवउदारवादी एकाधिकारी पूँजीवादको असफलताका सुचकहरू हुन् । (७) पुजिवादको यो असफलतालाई न त पपुलिजम(लोकप्रियता)को तरिकाले समाधान दिन सम्भव छ न संकिर्ण राष्ट्रवादको तरिकाले ? अतः जनतालाई गाँस, बास, कपास, शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको ग्यारेन्टी प्रदान गर्ने वैज्ञानिक समाजवादी प्रणाली नै सम्पुर्ण विश्व र मानव जातिको अन्तिम गन्तव्य हो ।
कमरेडहरू, (१) प्रमुख कमान्डर र ठुलो पंक्तिद्वारा महान् जनयुद्धको उद्देश्य अलपत्र पारिएतापनि यसको चम्किलो आदर्श सधै उज्यालो रहिरहने छ । एकादुई व्यक्तिहरू हुनु र नहुनुले क्रान्ति ढिलो वा छिटो अवश्य हुन्छ तर, यो एक अवश्यम्भावी र निरन्तर प्रक्रिया हो । अर्को व्यक्ति वा पुस्ताद्वारा त्यसको नेतृत्व संगठित भईहाल्छ । (२) जबसम्म समाजमा असमानता र उत्पिडन रहिरहन्छ भिन्न स्वरूप र सन्दर्भमा जनमुक्ति सेनाको जन्म भईरहन्छ, जनयुद्ध चलिरहन्छ । (३) क्रान्तिको आधारभूत दिशानिर्देश विश्वव्यापीरूपमा समान भए पनि प्रत्येक देश, काल र परिस्थितिमा त्यसको आफ्नै मौलिकता र विशिष्टताद्वारा त्यो सम्पन्न हुन्छ । (४) दश बर्षे महान् जनयुद्धको अग्र मोर्चामा क्रियाशिल जनमुक्ति सेना कुनै पनि खालको निजी स्वार्थबाट उत्प्रेरित थिएन । विल्कुल स्वयंसेवी सेना थियो । (५) जनमुक्ति सेना श्रमिक जनताको सेना थियो । जनताले ओछ्याउन दिएको गुन्द्री र खाना दिएको गुन्द्रुक जनसेनाको सबैभन्दा बलियो शक्ति थियो । तर, जब शान्ति प्रक्रियाको नाममा जनमुक्ति सेनालाई जनताबाट अलग बनाईयो तब जनसेना र सिंगो माओवादी आन्दोलन कमजोर बन्यो । (६) जेनजी विद्रोहको जन्म संसदवादी दलहरूको कुशासनरूपि कोखबाट भएको हो । तथापि, मनन् गर्नु पर्ने कुरा यो पनि छ कि सिंहदरवार, सर्वोच्च अदालत र संसदभवन दलालहरूका घिनलाग्दा क्रियाकलापको अखडा बनेपछि आगोमा घिऊ थप्ने षडयन्त्रकारीहरूलाई जेनजी मोहरा उचित अवसर बन्यो । (७) देशमा अहिले संविधान छैन । स्थिति यस्तो छ कि– तथाकथित संविधानले सरकार चिन्दैन अनि तथाकथित सरकारले संविधान चिन्दैन ? यो स्थितिमा वर्तमान राजनीतिक संकटलाई जनताको वास्तविक संविधान निर्माणको पहलकदमीमा बदल्नु तत्कालको उचित विकल्प र प्राथमिक आवश्यकता हो । सबै मिलि प्रयत्न गरौं । जनसंविधानको मुल प्रश्न – गास, बास, कपास, शिक्षा, स्वास्थ, रोजगारको ग्यारेन्टी राज्यले नै गर्नुपर्ने व्यवस्था लागू गर्नु हो । महान् जनयुद्धको आधारभूत उद्देश्य पनि यहि थियो । चुनाव पुर्व एक बृहद राष्ट्रिय प्रतिबद्धता आवश्यक छ । अन्यथा, यथास्थितिमा गरिने चुनावको कुनै ओैचित्य छैन । यो यथास्थित हो । टरिनसकेको पश्चगमन हो । सारतः धोका हो । त्यसको कडा प्रतिवाद गरौं ।
कमरेडहरु, १६–२० बर्षको कलिलो उमेरमा(जेनजी उमेर) जनयुद्धमा होमिएको हाम्रो पुस्ता अब करीव ५० बर्षको वरिपरी छ । हिम्मत गरौं, अंग्रेज बिरूद्धको लडाईमा ७३ बर्षे उमेरमा देउथलको मोर्चा सम्हाल्ने देशभक्त वीर योद्धा भक्ति थापाको उमेरमा पुग्न अझैं हामीसँग २०–२५ बर्ष बाँकी छ । श्रमिक वर्गको मुक्ति, उत्पिडित जनताको अधिकार र राष्ट्रिय स्वाधीनता रक्षाको हाम्रो आदर्श भुल्नु, कुल्चनु आत्मघात हो । वर्गघात र राष्ट्रघात हो । देश भित्र या बाहिर जहाँ भएपनि आज श्रमिक वर्ग(तपाई हामी समेत) चरम शोषणको मारमा जिवन संघर्षको कठोर यानता झेलिरहेको छ । दलाल पुँजीवादी सत्ताको उत्पिडिनमा परेका महिला, दलित, अल्पसंख्यक तथा जनजातिहरु सत्ताको किनारामै धकेलिएकाछन् । देशको स्वाधिनता र अखण्डता इतिहासकै कठिन अवस्थामा पुगेको छ । जुन जोगि आएपनि कानै चिरिएका भने झैं सरकारमा पुराना दलालहरुको ठाऊँमा नयाँ दलालहरु नियुक्त हुने स्थिति छ । यो स्थिति हाम्रो देशमा मात्र नभएर विश्वभर समान छ । हरेक देशको सत्ता सिमित संभ्रान्त लुटेराहरुको हातमा छ या उनका कठपुतलीहरुको हातमा छ । धनाढ्यहरु, व्यापारीहरु राजनीतिक नेता बनेकाछन् र राजनीतिक नेताहरु व्यापारीमा फेरिएकाछन् । प्रविधि र पैशाको बलमा श्रमिक जनताको रगत पसिना चुसेर उनिहरुले आफ्‌नो वैभव खडा गरेकाछन् । मुठीभर मानिसहरूको यो हैकम विल्कुल अस्वीकार्य छ । जनमुक्ति सेना दिवसको ऐतिहासिक अवसरमा एक पटक फेरि संकल्प गरौं–
महान् जनयुद्ध – जिन्दावाद !
जनमुक्ति सेना नेपाल – जिन्दावाद !
जनताको वास्तविक संविधान – निर्माण गरौं !
जनताको बिद्रोह – जिन्दावाद !
वैज्ञानिक समाजवादी क्रान्ति – जिन्दावाद !

उदयबहादुर चलाउने

[email protected]

उदयबहादुर चलाउनेबाट थप +